Anemia sierpowata to choroba uwarunkowana genetycznie wpływająca na hemoglobinę, tzw. czerwone krwinki, która dostarczają tlen do komórek w całym ciele. Ludzie z tym zaburzeniem mają nietypowe cząsteczki hemoglobiny zwane hemoglobiną S, charakteryzujące się zniekształceniem czerwonej krwinki w sierp lub kształt półksiężyca.
Objawy sierpowatokrwinkowe zwykle zaczynają się we wczesnym dzieciństwie. Charakterystyczne cechy tego zaburzenia obejmują małą liczbę czerwonych krwinek ( niedokrwistość), powtarzające się infekcje i okresowe epizody bólu. Nasilenie objawów różni się w zależności od osoby. Niektóre osoby mają łagodne objawy, podczas gdy inne są często hospitalizowane z powodu poważniejszych powikłań.
Objawy sierpowatokrwinkowe są spowodowane sierpowatym kształtem czerwonych krwinek. Ich funkcja jest upośledzona, a rozpad przyspieszony, co może prowadzić do anemii. Anemia może powodować duszność, zmęczenie oraz opóźniony wzrost i rozwój u dzieci. Gwałtowny rozpad czerwonych krwinek może również powodować zażółcenie oczu i skóry, które są oznakami żółtaczki. Epizody bólowe mogą wystąpić, gdy sierpowate czerwone krwinki, które są sztywne i nieelastyczne, utkną w małych naczyniach krwionośnych. Epizody te pozbawiają tkanki i narządy krwi bogatej w tlen i mogą prowadzić do uszkodzenia narządów, szczególnie w płucach, nerkach, śledzionie i mózgu. Szczególnie poważnym powikłaniem anemii sierpowatej jest wysokie ciśnienie krwi w naczyniach krwionośnych zaopatrujących płuca (nadciśnienie płucne). Nadciśnienie płucne występuje u około jednej trzeciej dorosłych z chorobą sierpowatą i może prowadzić do niewydolności serca.
Anemia sierpowata dotyka milionów ludzi na całym świecie. Najczęściej występuje wśród ludzi, których przodkowie pochodzą z Afryki; Kraje śródziemnomorskie, takie jak Grecja, Turcja i Włochy; Półwysep Arabski; Indie; oraz hiszpańskojęzyczne regiony Ameryki Południowej, Ameryki Środkowej i części Karaibów.
Anemia sierpowata jest najczęstszą dziedziczną chorobą krwi w Stanach Zjednoczonych, dotykającą 70 000 do 80 000 Amerykanów. Szacuje się, że choroba występuje u 1 na 500 Afroamerykanów i 1 na 1000 do 1400 Latynosów.
Mutacje w genie HBB powodują anemię sierpowatą.
Hemoglobina składa się z czterech podjednostek białkowych, zazwyczaj dwóch podjednostek zwanych alfa-globinami i dwóch podjednostek zwanych beta-globinami. Gen HBB zawiera instrukcje dotyczące tworzenia beta-globiny. Różne wersje beta-globiny wynikają z różnych mutacji w genie HBB . Jedna szczególna mutacja genu HBB powoduje nieprawidłową wersję beta-globiny znanej jako hemoglobina S (HbS). Inne mutacje w genie HBB prowadzą do dodatkowych nieprawidłowych wersji beta-globiny, takich jak hemoglobina C (HbC) i hemoglobina E (HbE). Mutacje genu HBB mogą również skutkować niezwykle niskim poziomem beta-globiny; ta nieprawidłowość nazywa się talasemią beta .
U osób z sierpowatością co najmniej jedna podjednostka beta-globiny w hemoglobinie zostaje zastąpiona hemoglobiną S. W niedokrwistości sierpowatej, która jest powszechną postacią anemii, hemoglobina S zastępuje obie podjednostki beta-globiny w hemoglobinie. W innych typach sierpowatokrwinkowych tylko jedna podjednostka beta-globiny w hemoglobinie jest zastępowana hemoglobiną S. Druga podjednostka beta-globiny jest zastępowana innym nietypowym wariantem, takim jak hemoglobina C. Na przykład osoby z sierpem hemoglobiny C Choroba (HbSC) ma cząsteczki hemoglobiny z hemoglobiną S i hemoglobiną C zamiast beta-globiny. Jeśli mutacje, które wytwarzają hemoglobinę S i talasemię beta, występują razem, osoby mają HbS-chorobę talasemii beta (HbSBetaThal).
Nieprawidłowe wersje beta-globiny mogą zniekształcać czerwone krwinki w sierpowaty kształt. Czerwone krwinki w kształcie sierpa umierają przedwcześnie, co prowadzi do anemii. Czasami nieelastyczne sierpowate komórki utkną w małych naczyniach krwionośnych i mogą powodować poważne komplikacje medyczne.
Ten stan jest dziedziczony według autosomalnego wzorca recesywnego, co oznacza, że obie kopie genu w każdej komórce mają mutacje. Każdy z rodziców osoby z autosomalnym genem recesywnym ma jedną kopię zmutowanego genu, ale zazwyczaj nie wykazuje oznak i objawów tego stanu.
Źródła:
Serjeant GR. The emerging understanding of sickle cell disease. Br J Haematol. 2001 Jan;112(1):3-18
Stuart MJ, Nagel RL. Sickle-cell disease. Lancet. 2004 Oct 9-15;364(9442):1343-60.